31 de out. de 2015

DEZ RAZÓNS (LINGÜÍSTICAS) PARA AMAR (E MESMO DESEXAR) O GALEGO

Poderían ser outras dez, e tamén cen, porque o galego está feito un moi bo mozo, mais aquí e agora a alguén ocorréronselle estas:

1. O diminutivo. Canta afectividade hai no diminutivo galego! Semella mentira que en algo tan pequeno (e que pode haber máis pequeno ca un diminutivo?) poida coller tanta emotividade. A diferenza do seco diminutivo castelán, que indica fundamentalmente tamaño pequeno, o galego ten un valor afectivo omnipresente. Que sería do Adiós ríos, adiós fontes de Rosalía sen o diminutivo? Calquera que lea este poema fica namorado da poesía de Rosalía, mais tamén do diminutivo galego e, xa que logo, da lingua galega.

2. O pronome de solidariedade. A máis fermosa creación lingüística dos galegos. Non se coñece nada parecido no mundo das linguas. Ese querer, ese precisar implicar o interlocutor nas nosas verbas, mais implicalo emocionalmente, afectivamente... E cando o usamos en plural cunha forma redundante singular ("estáchevos boa a comida") supérase a si mesmo.

3. O infinitivo conxugado. O galego-portugués é case que a única lingua do mundo que o ten. Que intelixente maneira de marcar a persoa do verbo e evitar ambigüidades.

4. O cheísmo. A duplicidade dos pronomes te e mais che pode volver tolo a calquera estudante de galego, mais que cousa tan fermosa ese che que non teñen nin os españois nin os portugueses. En Galicia hai máis cheístas ca en Cuba, e iso que o galego non era o Che, senón Fidel.

5. As vogais abertas e pechadas. Outra tortura para os neofalantes, mais canta fartura fonética. É coma un canto, coma un coro.

6. As cen maneiras de chamar a choiva. Disque o galego ten cen maneiras de chamar a choiva. E será: orballo, orballada, poalla, poalleira, chuvisca, chuviscada, chaparrada, trebón, treboada... Galicia -como dixo Cela de Compostela- é a "ben chovida", e en Galicia a choiva é a ben chamada.

7. Os non cen, mais si dez xeitos de dicir pequeno. Pequeno, pequeniño, pequecho, pequechiño, pequerrecho, pequerrichiño... Pódense pedir máis variantes sen se separar da raíz da palabra? Que beleza, que fermosura. E cando estes termos se aplican aos cativos, que marabilla. De feito, semellan ter sido creados para eles.

8. "Malo será". Adóitase dicir que o galego é pesimista, que é escéptico... E será, mais tamén pode ser optimista e confiado. "Malo será" é un canto ao optimismo, un talismán, un esconxuro, unha fórmula secreta para seguir adiante cando as sombras nos asombran, como a Rosalía.

9. "Non si?". Pode semellar paradoxal, mais é o mellor exemplo da integración de contrarios que disque é unha das características da antropoloxía galega.

10. "Trapallada" e as súas moitas variantes, todas monovocálicas. Chafallada, marfallada, trangallada, zarrapallada, zarangallada... É incríbel que o xenio da lingua reservase para unha cousa tan insignificante semellante exercicio de malabarismo lingüístico.

Ningún comentario:

Publicar un comentario